Ege Üniversitesinde (EÜ) görevli bilim insanları tarafından hazırlanan “Su Ürünleri Sektöründe Karbon Ayakizi, Yaşam Döngüsü Çevresel Etki Değerlendirmesi ve ‘Yeşil Üretim’ Potansiyelinin Araştırılmasında Midye Yetiştiriciliği Örneği” başlıklı proje, TÜBİTAK 1001-Yeşil Mutabakat ve 11. Kalkınma Planı hedefleri kapsamındaki öncelikli AR-GE ve yenilik konuları kapsamında desteklenmeye uygun bulundu. Proje kapsamında, midye yetiştiriciliği kaynaklı karbon ayak izi ve diğer çevresel etkileri araştırılacak.

Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Su Ürünleri Temel Bilimler Bölümü Deniz Biyolojisi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hacer Göknur Şişman Aydın’ın yürütücülüğünü yaptığı “Su Ürünleri Sektöründe Karbon Ayakizi, Yaşam Döngüsü Çevresel Etki Değerlendirmesi ve ‘Yeşil Üretim’ Potansiyelinin Araştırılmasında Midye Yetiştiriciliği Örneği” başlıklı proje, TÜBİTAK 1001- Yeşil Mutabakat ve 11. Kalkınma Planı hedefleri kapsamındaki öncelikli AR-GE ve yenilik konuları kapsamında desteklenmeye uygun bulundu. Proje ekibini makamında ağırlayan Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, başarılar diledi.

Projenin amacı ve proje kapsamında yapılacak çalışmalardan bahseden Doç. Dr. Hacer Göknur Şişman Aydın, “Sera gazı emisyonlarının kontrol altında tutulması ve azaltılması için en etkili araçlardan biri olarak ‘karbon ayak izi’ hesaplamaları kullanılmaktadır. Birçok üretim sektörü, karbon salınımı düşük ürün ve üretim modellerine geçmek için çaba harcamaktadır. Bu modellerin başında karbon ayak izini azaltıcı faaliyetler yer almaktadır. Ancak, karbon ayak izini azaltabilmek için öncelikle üretimden kaynaklanan karbon ayak izinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu amaçla projemizde, midye yetiştiriciliği kaynaklı karbon ayak izi ve diğer çevresel etkileri, kapsamlı ve bütüncül bir yaklaşımla ve AB Yeşil Mutabakat ve 11. Kalkınma Planı hedefleri çerçevesinde araştırılacaktır. Midye yetiştiriciliğindeki hammaddenin elde edilmesinden üretime, üretimden tüketici pazarına kadar olan tüm süreçlerde enerji, su ve elektrik girdileri ve denize ve atmosfere emisyonlar ve atık olarak tüm çıktılar değerlendirmeye alınacaktır. Projenin ilk aşamasında, midyenin yetiştiriciliğinden tüketiciye ulaşıncaya kadar olan süreçte sera gazı emisyonuna sebep olan sıcak noktalar ve diğer çevresel etkilerindeki sıcak noktalar tespit edilecektir. Projenin ikinci aşamasında, belirlenen sıcak noktalarda sera gazı emisyonlarında aşamalı düşüşler sağlamak ve diğer çevresel etkilerin azaltılmasını sağlamak amacıyla iyileştirme sürecine yardımcı olacak üç farklı senaryo için bilgisayar yazılımı ile modeller çalışılacaktır. Elde edilecek sonuçlarla midye yetiştiriciliğinin iklim dostu, düşük karbonlu, yeşil üretim ve sürdürülebilir üretim potansiyeli ve çevresel etki projeksiyonu ortaya konacaktır” dedi.

Projeye destek

Projenin içeriği ile ilgili bilgi veren Doç. Dr. Hacer Göknur Şişman Aydın, “Dünyamızın en önemli sorunlarından biri olan iklim değişikliği sorununun başlıca nedeni, sera gazı emisyonlarının atmosferde artan miktarlarıdır. Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Birliği (AB) ülkeleri sera gazı emisyonlarını azaltmak üzere hedefler koymakta ve bu çerçevede sürdürülebilir büyüme stratejileri geliştirmektedir. Ülkemizin de gündemine girmiş olan son büyüme stratejisi Yeşil Mutabakat, AB’nin 2050’ye kadar net sera gazı emisyonlarının sıfırlanarak ‘iklim nötr/karbon nötr’ olmayı amaçlayan büyüme stratejisidir. Ülkemiz, 11. Kalkınma Planı hedefleri ve Yeşil Mutabakat’a uyum kapsamında yeşil üretim ve yeşil dönüşümün gerçekleştirilmesi hedeflerini sağlamak üzere ‘iklim değişikliği, çevre ve biyoçeşitlilik’, ‘karbon salınımı ve sera gazı emisyonlarının düzenlenmesi’ gibi çeşitli konuları kapsayan öncelikli çalışmalar yapmayı planlamakta ve teşvik etmektedir. TÜBİTAK 1001 projelerinde; 11. Kalkınma Planı hedefleri ve Yeşil Mutabakat kapsamındaki öncelikli AR-GE ve yenilik konuları belirlenmiştir. Bu bağlamda hazırladığımız proje, TÜBİTAK 1001- Yeşil Mutabakat ve 11. Kalkınma Planı hedefleri, öncelikli AR-GE ve yenilik konuları kapsamında desteklenmesi uygun bulunmuştur” diye konuştu.

“Projenin önemli getirileri olacak”

Yüksek etki faktörlü yayın elde etmenin ötesinde projenin önemli getirilerinin de olacağını vurgulayan Doç. Dr. Göknur Şişman Aydın, şöyle devam etti:

“Türkiye’de su ürünleri sektörü üzerine kurumsal ya da ürün bazında yapılmış herhangi bir karbon ayak izi çalışması ya da yaşam döngüsü değerlendirmesi ile çevresel etki belirlenmesi çalışması yoktur. Bu proje, midye gibi su ürünleri yetiştiriciliği sistemlerinin etkilerini ölçmek, sürdürülebilirlik göstergelerini değerlendirmek ve çevresel performanslarını iyileştirmek, sertifikasyon ve eko-etiketleme kriterlerini desteklemek için önemli sonuçlar sağlayacaktır. Ülkemizde, balıkçılık ve su ürünleri sektörünün çevresel etkilerinin belirlenmesi ve izlenmesi üzerine yapılmış çalışmalar, genelde ekolojik değerlendirmeler ve su kalitesi parametrelerinin analizine dayalı çalışmalardır. Su ürünleri sektöründen kaynaklanan karbon ayak izi ve sera gazı emisyonlarına dair bir çalışma yoktur. Projemiz hem midye yetiştiriciliği ile ilgili hem de ülkemizdeki su ürünleri sektör genelinde ilk karbon ayak izi ve ilk yaşam döngüsü değerlendirmesi yaklaşımlı çevresel ayak izi belirleme çalışması olacaktır. Ayrıca, gönüllülük esaslı sertifikasyon alan firmalar haricinde diğer üretim sektörleri için de mevcut bir bilimsel araştırma olmayıp projemiz bu açıdan da ilk olacaktır. Projemizin sektörel bazda ve Tarım ve Orman Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı gibi ilgili bakanlıklar düzeyinde karbon ayak izi ve emisyon azaltımı, strateji belirleme, hedef kitlenin beklentilerini belirleme ve farkındalık sağlama gibi birden fazla getirisi olacaktır. Ayrıca, projeden elde edilecek sonuçlar, hem ulusal bazda sürdürülebilir su ürünleri yetiştiriciliği için bir referans çalışma olacak hem de ürünün çevresel performansını iyileştirme yol haritasını ortaya koyarak markalaşmada ve uluslararası pazarlarda rekabet gücünü artırmada katkı sağlayacaktır. Rektörümüz Prof. Dr. Necdet Budak’ a bizlere sağladığı destekler ve verdiği sonsuz motivasyon için proje ekibim adına teşekkür ederim.”

Yürütücülüğünü Su Ürünleri Fakültesi Temel Bilimler Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Hacer Göknur Şişman Aydın’ın yaptığı projede EÜ Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Dinçer Ayaz, EÜ ÇEVMER’den Dr. Tuğçe Dağlıoğlu ve Balıkesir Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümünden Doç. Dr. Dilek Türker yer alıyor. Farklı bilim dallarında çalışan araştırmacılardan oluşan proje kapsamında bir lisansüstü tez hazırlanıp burs sağlanacak.